به گزارش ایسنا و به نقل از اسپیس، ستاره‌شناسان با استفاده از «تلسکوپ فضای جیمز وب»(JWST)، یک انفجار فوق‌العاده درخشان پرتو گاما را تا منبع آن ردیابی کرده‌اند. منبع این انفجار، یک ضربه شدید بین دو ستاره نوترونی بود.
برخوردهای بین ستاره‌های نوترونی مانند این نمونه، «گران‌نواختر» یا «کیلونووا» نامیده می‌شوند. گفته می‌شود گران‌نواخترها همان جایی هستند که علاوه بر انفجارهای بلندمدت پرتو گاما، سنگین‌ترین عناصر جهان هستند که در کوره‌های هسته‌ای در قلب استارگان ساخته می‌شوند، در آنها ساخته می‌شوند.
احتمال دارد که گران‌نواختر در نوع دیگری از انتشار نیز دیده شود. برخورد ستارگان نوترونی باعث می‌شود که فضا-زمان به شکل ظاهری گرانشی منتشر شود. این دستگاه را می‌توان روی زمین توسط سازسازهایی مانند «رصدخانه موج گرانشی با تداخلسنج لیزری»(LIGO) شناسایی کرد اما این ساز هنگام روشن شدن GRB ۲۳۰۳۰۷A فعال نبود. در آن زمان، این مرکز در بحبوحه تعطیلی سه ساله قرار داشت و کارهایی برای حساس‌تر کردن آن انجام داد.
گروهی از ستاره‌شناسان از «تلسکوپ فضای جیمز وب» برای ردیابی منبع یک انفجار پرتو گاما استفاده کردند و به یک خشن بین ستاره‌های نوترونی رسیدند.
این گروه پژوهشی در مقاله‌های پیرامون جزئیات یافته‌های خود نوشتند: این مشاهدات نشان می‌دهند که می‌توانند در انفجارهای پرتو گاما می‌توانند عواملی را در محدوده وسیعی از عناصر تشکیل‌دهنده ایجاد کند و نقش اصلی را در هسته‌های عناصر سنگین سراسر جهان بر روی آن داشته باشد.
جیمز وب، گران‌نواختر را دو بار مشاهده کرد که یک بار ۲۹ روز پس از انفجار پرتو گاما و یک بار ۶۱ روز پس از انفجار بود و محو سریع درخشش و تغییر رنگ آبی به قرمز را بین این مشاهدات در بر داشت. این مشاهدات، ماهیت گران‌نواختر را نشان می‌دهند.
این گروه پژوهشی، چندین کهکشان درخشان را در مجاورت گران‌نواختر شناسایی کردند که ممکن است محل برخورد با این ستاره نوترونی باشد و منبع GRB 2337A باشند. کهکشان مورد علاقه آنها، درخشان‌ترین نمونه از این کهکشانهاست که حدود ۸.۳ میلیون سال نوری از زمین و حدود ۱۳۰ هزار سال نوری از منبع انفجار پرتو گاما فاصله دارد.
این انفجار پرتو گاما حدود ۳۴ ثانیه دوام آورد و با تلسکوپ‌های متعدد دیگری نیز مشاهده شد. این همان چیزی بود که به ستاره‌شناسان کمک کرد تا منبع انفجار را ردیابی کنند.
این عناصر توسط مکانیزمی به نام «گرفتن نوترون» یا «فرآیند آر» (r-process) ایجاد می‌شوند که به هسته‌های هسته‌ای امکان می‌دهد تا نوترون‌ها را بسازند و عناصر جدید و سنگین‌تری از جمله طلا، پلاتین و اورانیوم را ایجاد کنند. روند فقط می‌تواند در شرایط ناملایم و خشن شرایطی که در اطراف ستاره‌های نوترونی در حال حاضر وجود دارد، ادامه یابد.
«برایان متزگر»(Brian Metzger) پژوهشگر «دانشگاه کلمبیا»(Columbia University) و از اعضای این پروژه، یک رشته توییت را درباره این منتشر کرد. متزگر نوشت: در پژوهشی که به سرپرستی اندروان انجام شد، ما انتشار گران‌نواختر را برای اولین بار با تلسکوپی فضای جیمز وب، به دنبال انفجار پرتو گاما شناسایی کردیم. شاید بزرگترین پیچیدگی داستان این باشد که انفجار پرتو گاما نیم دقیقه طول کشید. این احتمالاً یک ستاره نوترونی است اما ایده‌های ما را در مدت زمانی که موتور مرکزی باید فوران کند، به چالش می‌کشد.
انفجار پرتو گاما که تا منبع گران‌نواختر آن ردیابی نیز در نوع خود فوق‌العاده است. پژوهشگران به سرپرستی «اندرو لوان»(Andrew Levan) استاد «دانشگاه رادبود»(Radboud University) هلند، این انفجار موسوم به «GRB ۲۳۰۳۰۷A» را ردیابی کردند. انفجار GRB ۲۳۰۷A ابتدا توسط «تلسکوپ فضای پرتو گامای فرمی»(FGST) ناسا در هفتم مارس ۲۰۲۳ شناسایی شد و دومین انفجار پرتو گامای درخشانی به شماره می‌رود که دیده شده است.
انتهای پیام
این اولین باری است که از جیمز وب برای شناسایی انتشار گازهای گلخانه‌ای از چنین رویدادی استفاده می‌شود. این تلسکوپ فضایی قوی دارای عناصر سنگینی است که در این رخداد قابل تشخیص است. پژوهشگران به طور ویژه، شواهدی را از وجود عناصر سنگین تلوریم و ایجاد لانتانیدها به دست آوردند. لانتانیدها، گروهی متشکل از ۱۵ فلز سنگین‌تر از سرب هستند.